نصرت الملوک کاشانچی؛ اولین پزشک زن ایرانی در پزشکی قانونی

نصرت الملوک کاشانچی، اولین پزشک زن ایرانی در پزشکی قانونی و یکی از بانوان قدرتمند این مرز و بوم است. او برای بالا بردن سطح آگاهی و امکانات جامعه قدم‌هایش را بلند برداشت و در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نکرد، تلاش‌هایی که تاثیر آن برای همیشه در حافظه تاریخی این ملت باقی خواهد ماند.

بانو کاشانچی، اولین پزشک زن ایرانی بود که در زمینه‌ پزشکی قانونی فارغ‌التحصیل شد. هم‌چنین جزو ده زن اول ایرانی بود که به دانشگاه راه یافت و نامش به عنوان اولین پزشک زن ایرانی که در پزشکی قانونی فعالیت می‌کرد ثبت شده است.

زندگی و ازدواج نصرت الملوک کاشانچی

نصرت الملوک کاشانچی در سال 1293 شمسی به دنیا آمد. پدر او علی‌نقی کاشانچی از تاجران معروف و ثروتمند زمان خود بود. پدرش علی‌رغم دانستن عشق دخترش به تحصیل، طبق رسوم و سنت او را در سن 14 سالگی (طبق برخی اسناد گفته شده در 11 سالگی) به عقد پسرعمویش که تاجر بود درآورد. اما به دلیل تفاوت در افکار و عقایدشان در نهایت از هم جدا شدند که حاصل این ازدواج یک پسر بود.

بانو نصرت الملوک کاشانچی در سن 18 سالگی توانست جزو اولین زنانی باشد که به دانشگاه راه یافتند. او در دانشگاه تهران ابتدا رشته مامایی را خواند و بعد از آن به اروپا رفت و تحصیلاتش را تا جنگ جهانی دوم ادامه داد و سپس برای تکمیل تخصص خود در رشته مامایی به پاریس رفت و در نهایت به ایران برگشت. اولین پزشک زن پزشکی قانونی ایران، کار خود را در یکی از ساختمان‌های پدرش در جنوب شهر آغاز کرد و در آن‌جا یک پلی‌کلینیک تخصصی زنان و مامایی تأسیس کرد، هم‌چنین به زنان محروم ویزیت و مشاوره‌ رایگان می‌داد.

 نصرت الملوک یکی از دلایل بدبختی زنان را بی‌سوادی آنها می‌دانست؛ به همین دلیل در کنار درمانگاه کلاسی را به عنوان کلاس اکابر برای زنان بی‌سواد دایر کرد و از تحصیل کرده‌های آن برای آموزگاری استفاده می‌کرد. او برای تأسیس یک زایشگاه در منطقه‌ جنوب شهر تهران از تاجران خیر که دوستان پدرش بودند کمک گرفت و یک بیمارستان مجهز را به نام بازرگانان تأسیس کردند و خود مدیریت آن را بر عهده گرفت.

ماجرای تأسیس زایشگاه در جنوب شهر تهران توسط نصرت الملوک کاشانچی

داستان احداث زایشگاه از این قرار بود که یک روز تعدادی از تجار معروف ایرانی مهمان پدر دکتر نصرت الملوک بودند. وی بدون اطلاع خانواده‌اش، به‌طور ناگهانی وارد مجلس آنان شد و قبل از اینکه پدر و برادرانش متوجه او شوند، از عدم وجود دارو و پزشک در جنوب شهر سخن به میان آورد. وی گفت: «بسیاری از زنان در هنگام زایمان فوت می‌شوند و یک زایشگاه خیریه کوچک برای آنان کافی است.»

برادران بانو کاشانچی در زمانی که می‌خواستند او را از مجلس بیرون کنند، با صدای بلند به تجار نشسته در محل گفت: «من حجت را بر شما تمام کردم، حال شما می‌دانید و وجدانتان». او بعدها در هنگام شرح ماجرا بیان کرد، آن روز انتظار توسری خوردن و شماتت را از پدر و برادرانش داشته است، ولی پس از نیم ساعت برادرش به سراغش رفت و گفت آقایان با تو کار دارند، تو پشت در بمان و به پرسش‌های آنان پاسخ بده.

به دنبال این جریان، تجار خرج تأسیس یک درمانگاه مجهز را برعهده گرفتند. دکتر نصرت الملوک کاشانچی با کمک دوستان دوران تحصیلش در آلمان، شروع به ساخت درمانگاه را آغاز کرد. مبلغ جمع‌آوری شده توسط تجار، به‌قدری زیاد بود که او توانست یک بیمارستان مجهز تاسیس کند. دکتر نصرت الملوک، نام بیمارستان را « بازرگانان» انتخاب کرد؛  بیمارستانی که امروزه در انتهای اتوبان شهید محلاتی، نبش خیابان ری است. بستری شدن پروفسور «عدل»،  پدر جراحی ایران، یا چهره‌ سیاسی دیگری مانند آیت‌الله «‌کاشانی» برای درمان در این بیمارستان نشان‌دهنده اعتبار بیمارستان بازرگانان در آن روزگار بوده است.

تاسیس بیمارستان دادگستری توسط نصرت الملوک کاشانچی

بعد از تاسیس زایشگاه بازرگانان، نصرت الملوک کاشانچی در دادگستری مشغول به کار شد، ولی هم‌چنان کارهای بیمارستان بازرگانان را نیز مدیریت می‌کرد. چندی بعد، کار نظارت بر ساخت بیمارستان برای کارکنان دادگستری را برعهده گرفت. این بیمارستان اولین بیمارستان دادگستری بود که در طبقات زیرین قسمت غربی کاخ دادگستری در مجاورت خیابان خیام ساخته شد و ریاست آن برعهده بانو دکتر کاشانچی قرار گرفت.

این بیمارستان بعدها به محل فعلی آن، یعنی ساختمان وقفی مرحوم فاضل عراقی منتقل گردید. علاوه بر آن به‌عنوان نخستین زن شاغل در پزشکی قانونی، بخش زنان را بنیان‌گذاری کرد.

نصرت الملوک کاشانچی اولین پزشک زن ایرانی است که در وزارت دادگستری و پزشکی قانونی استخدام شد و هم‌چنین در بخش پزشکی قانونی بنیان‌گذار بخش زنان بود. او جزو زنان ایرانی خیر بود که تمام حقوق خود را صرف بینوایان و تأمین پول داروی کارمندان ضعیف می‌کرد. اولین پزشک زن ایرانی که موفق به تحصیل در رشته‌ پزشکی قانونی شد در سال 1369 درگذشت و از خود خاطرات و خدمات نیک بسیاری را به جا گذاشت.

فعالیت‌های غیر کاری دکتر کاشانچی

یکی از شاگردان دکتر نصرت الملوک کاشانچی می‌گوید: «از کارهای خیر بانو دکتر کاشانچی تأمین مخارج تحصیل پسران و دختران با استعداد بود. همچنین، چند تن از زنان و مردان تحصیل کرده در رشته‌های مهندسی و پزشکی با حمایت او در تحصیل موفق شدند. به همین دلیل پس از انقلاب هم  مورد احترام بود، زیرا فرزندانی که مورد حمایت دکتر نصرت‌الملوک قرار گرفته و به‌ جایگاهی رسیده بودند به یاد مهربانی‌های خانم دکتر گاهی همایش‌هایی برگزار و از او دعوت می‌کردند ‌که البته به علت کهولت سن از شاگردانش می‌خواست در این دورهمی‌ها شرکت کنند.

تنها فرزند خانم دکتر نصرت الملوک کاشانچی، مهندس شرکت نفت بود که ده ماه قبل از فوت مادرش درگذشت. دو نوه دکتر کاشانچی بسیار مورد علاقه و احترام مادربزرگ‌شان قرار داشتند و از افراد تحصیل کرده هستند.

درگذشت نصرت الملوک کاشانچی

بانو دکتر نصرت الملوک کاشانچی با کوله‌باری از علم و افتخار در اردیبهشت سال ۱۳۶۹ به دیار باقی شتافت. دکتر نصرت الملوک یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های برجسته پزشکی است که به‌عنوان بانوی خیِّر هم شناخته می‌شود.

همچنین بخوانید:

«پریسا تبریز»، شاهزاده امنیت گوگل و موفق‌ترین زن ایرانی در حوزه فناوری

آذر اندامی، نامی که بر روی سیاره زهره حک شد

زندگینامه دکتر سکینه پری همدانی، اولین جراح زن ایران

موفق‌ترین کارآفرین زن ایرانی کیست؟

ایران درودی، خالق تصاویری از کمال و اعتلا

بی بی فاطمه استرآبادی؛ نخستین طنز نویس زن در ایران