آلنوش طریان؛ مادر نجوم ایران و بنیان‌گذار اولین «رصدخانه» و «تلسکوپ خورشیدی» ایران

به گزارش ایران دکونومی، آلنوش طریان یا آلنوش تریان ( زاده ۱۸ آبان ۱۳۰۰ – درگذشته ۱۵ اسفند ۱۳۸۹) دانشمندی متعهد به کشور و ملت خود بود، استادی که عاشقانه بهترین سال های زندگی خود را صرف یادگیری و سپس، آموزش آموخته های خود به نسل جدید کرد. استاد آلنوش طریان، بی تردید از نخستین پایه گذاران علم اخترفیزیک در ایران است که به «مادر نجوم» و «بانوی اختر فیزیک ایران» ملقب شده ‌است.

زندگینامه آلنوش طریان

آلنوش طریان، در سال 1300 خورشیدی (۱۹۲۰ میلادی) در یک خانواده ارمنی در تهران متولد شد. پدر آلنوش، آرتو طریان در جلفای اصفهان و مادرش، وارتو طریان در تهران زاده شد. آرتو طریان دانش‌آموخته بازیگری و نمایش از مسکو و پایه‌گذار دومین مرکز آموزشی هنرهای دراماتیک و تئاتر در ایران بود. پدر طریان پاره‌هایی از شاهنامه را به زبان ارمنی بازگردانی کرده و مادرش در رشته ادبیات و هنر سخنوری در کشور سوئیس تحصیل کرده بود و نخستین زن ایرانی ارمنی بود که شعرهای فارسی را دکلمه کرد.

بانو آلنوش طریان پس از گذراندن دوره ابتدایی در مدرسه ارامنه و دوره متوسطه در دبیرستان انوشیروان دادگر، برای ادامه تحصیل وارد دانشگاه تهران شد. خانم طریان در سال ۱۳۲۶ مدرک لیسانس خود را در رشته فیزیک از دانشکده علوم  دانشگاه تهران گرفت و پس از مدتی اشتغال در همان دانشکده،(پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی وی مدتی مسئول آزمایشگاه‌های فیزیک بود) فعالیت کرد.

پس از مدتی کار کردن آلنوش طریان تصمیم گرفت که برای گرفتن بورس تحصیلی اقدام کند. محمود حسابی در آن زمان به عنوان رئیس گروه فیزیک فعالیت می‌کرد. ایشان بر این باور بودند که به خاطر زن بودن تا همین مقطع تحصیل کردن نیز برای بانو طریان زیاد است. به همین دلیل تصمیم گرفتند که با درخواست او برای دریافت بورس تحصیلی موافقت نکنند. در آن سال‌ها بانو طریان زیر نظر استادان بزرگی چون دکتر علی اکبر خمسوی و همچنین کمال‌الدین جناب تحصیل می‌کردند.

ادامه تحصیل آلنوش طریان در فرانسه

پدر آلنوش متوجه علاقه او به ادامه تحصیل شد و تصمیم گرفت که هزینه تحصیل او را تقبل کند. در نتیجه آلنوش طریان با کمک‌های پدرش موفق شد برای ادامه تحصیل به کشور فرانسه مهاجرت کند. او دانشگاه سوربن را برای تحصیلات تکمیلی خود انتخاب کرد. پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه سوربن به دلیل عشق و علاقه‌ای که به ایران داشت تصمیم گرفت به میهنش بازگردد و به مردم ایران خدمت کند.

پس از بازگشت به ایران به عنوان دانشیار در رشته ترمودینامیک در دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد. با وجود این که دانشگاه سوربن به او پیشنهاد تدریس داد؛ اما هرگز راغب به رها کردن ایران نشدد. در سال ۱۳۴۳ بانو آلنوش طریان موفق شد که در دانشگاه تهران به جایگاه استاد تمامی برسد و در این مقام به تدریس بپردازد. پس از آن در گروه تحقیقات فیزیک خورشیدی در عنوان ریاست مشغول فعالیت شدد.

پس از سی سال خدمت در دانشگاه و تعلیم و تربیت نسل جوان تصمیم گرفت که به تصمیم خودش در سال ۱۳۵۸ بازنشسته شود. پس از بازنشستگی تصمیم گرفت تا ادامه زندگی خود را در سرای سالمندان بگذراند. دانستن این نکته می‌تواند برایتان جالب باشد که دکتر طریان به زبان‌های ترکی، فرانسوی، ارمنی، انگلیسی و فارسی تسلط داشت.

خاطرات دوران تحصیل آلنوش طریان در فرانسه

 آلنوش طریان درباره خاطرات دوران تحصیلش در دانشگاه پاریس می‌گوید: «یکی از بهترین خاطرات من در طی تحصیل در فرانسه آشنایی کوتاه مدت من با «ایرن کوری» دختر «ماری کوری» دانشمند معروف بود. ماری کوری از دوران بچگی همواره بزرگترین الگوی من در زندگی بوده‌است. کار کردن در آزمایشگاه کنار دختر وی، حتی برای مدتی کوتاه، افتخار بسیار بزرگی برای من محسوب می‌شد.»

افتخارات آلنوش طریان

تلسکوپ خورشیدی برای اولین بار توسط آلنوش طریان پایه گذاری شد.

دکتر طریان خانه خود را وقف کرد تا دانشجویان ارمنی بتوانند از آنجا بهره ببرند و علم و دانش خود را گسترش دهند.

تأسیس اولین رصدخانه‌ فیزیک خورشیدی در ایران.

رشته‌های فیزیک خورشیدی و همچنین اخترفیزیک برای نخستین بار توسط آلنوش طریان ارائه شد.

آلنوش طریان نخستین فیزیکدان زنی بود که در یکی از دانشگاه‌های ایران به مقام استاد تمامی رسید.

آلنوش طریان اولین کسی بود که در ایران درس فیزیک ستاره‌ها را تدریس می‌کرد.

فیلم مستند سوی خورشید از زندگی آلنوش طریان

سوی خورشید نام فیلم مستندی است که در سال ۱۳۸۲ از روی زندگی بانو آلنوش طریان ساخته شد. شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران سفارش ساخت این مستند را کرده بود. سوی خورشید قسمتی از برنامه‌ای به نام فرزانگان بود که برای این شبکه ساخته شده بود.

در این مستند آلنوش طریان از زبان خودش می‌گوید که علت این که پیشنهاد دانشگاه سوربن را رد کرد چه بود. بخش از صحبت‌های او را از زبان خودش می‌خوانیم:

«من عشق و علاقه خاصی همیشه به ایران داشتم. دوست داشتم دانشم را برای خدمت به کشورم ایران به کار بگیرم. این در صورتی بود که هنگامی که در کشور فرانسه بودم و هنوز فارغ‌التحصیل نشده بودم آن‌ها از من دعوت کردند تا در همان دانشگاه فعالیت کنم. استاد فرانسوی من به من پیشنهاد داد که من را استخدام کند. اما من در پاسخ به پیشنهاد او گفتم که لازم است که من به کشورم ایران بازگردم. من برای این که خیلی بهتر به کشورم خدمت کنم تصمیم گرفتم که به فرانسه بیایم و همواره تصمیم داشتم که به کشورم برگردم.

پس از این که وارد ایران شدم بسیاری از اطرافیان من نزد من آمدند و به من گفتند که تصمیم بسیار اشتباهی گرفتی و اگر می‌توانی مجدد برگرد. اما من همیشه بازگشت به ایران را به عنوان وظیفه خودم می‌دیدم. به همین خاطر به وظیفه‌ام عمل کردم و هرگز برای این تصمیم احساس پشیمانی نکردم. هنگامی که به نتیجه این تصمیم نگاه می‌کنم به خودم افتخار می‌کنم. من توانستم دانشجویان بسیار خوبی را برای ایران پرورش دهم. دیدن نتیجه تصمیم، من را بسیار خوشحال می‌کند.»