بحران روزافزون مهاجرت نیروی متخصص دانش‌بنیان از ایران
انتشار تصویری از مهاجرت ۱۳ دانشجوی دانشگاه شریف در فرودگاه خبرساز شد. این موضوع بهانه‌ای شد تا بحران مهاجرت نیروی انسانی از کشور مرور گردیده و تصویری از آمار مهاجرت نشان داده شود.
به گزارش ایران دکونومی، داستان افزایش روزافزون تمایل نیروی انسانی به مهاجرت، هفته گذشته دوباره با انتشار تصویری از ۱۳ فارغ‌التحصیل دانشگاه صنعتی شریف در فرودگاه نقل محافل شد و حواشی زیادی را به همراه داشت. در نتیجه مشخص شد که فقط سه نفر از افراد در تصویر مهاجرت کرده‌اند. روزنامه شریف در این خصوص نوشته است که از این جمع افراد دیگر برای بدرقه این سه نفر به فرودگاه رفته بودند.
در واکنش به انتشار این عکس، انتقاداتی در خصوص این‌که موج مهاجرت نیاز به آمارسازی ندارد و کافی است که به آمارهای رسمی و غیررسمی و اعلام فعالان اکوسیستم استارتاپی توجه صورت گیرد، مطرح شد. از سوی دیگر هم فعالان و مدیران حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات همواره از نیروی انسانی به‌عنوان بزرگ‌ترین چالش و سرمایه کسب‌وکارها یاد می‌کنند و معتقدند که می‌توان با ارائه مشوق‌های مالی متنوع، منابع انسانی را در کشور نگه‌داشت؛ اما آمارهای منتشرشده از افزایش مهاجرت ایرانی‌ها و تمایل به آن در یکی دو سال اخیر، حاکی از آن است که حتی افزایش حقوق نیز نتوانسته مانع از ترک افراد از کشور شود.
آمار ۶۷ درصدی صف مهاجرت نیروهای متخصص شرکت‌های دانش‌بنیان
سالنامه رصدخانه مهاجرت ایران یکی از نهادهای موثق در انتشار آمار مربوط به مهاجرت ایرانی‌هاست، آخرین آماری که منتشر کرده، نشان می‌دهد که ۶۷ درصد از نیروهای کلیدی و متخصص شرکت‌های دانش‌بنیان وارد فرایند مهارت شدند. از سوی دیگر هم نتایج بررسی این نهاد نشان می‌دهد که تنها ۱۶ درصد از شرکت‌کنندگان تمایلی به مهاجرت ندارند و می‌خواهند در ایران زندگی کنند.
در کنار آن، حدود ۲۰ درصد از مخاطبان نظرسنجی رصدخانه مهاجرت از ایران مهاجرت کرده‌اند که از میان آنها تنها ۴ درصد اظهار داشتند که قصد دارند به ایران باز گردند.
همچنین بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه مهاجرت ایران با واکنش‌های زیادی مواجه شد تا جایی که این فرد از مصاحبه‌کردن محروم شد و حتی حکم تخلیه ساختمان رصدخانه مهاجرت صادر گردید.
این آمار در مقایسه با دو سال گذشته، رشد چشمگیری داشته است؛ زیرا دو سال قبل فقط کمی بیشتر از ۳۰ درصد از ایرانیان تمایل داشتند از ایران مهاجرت کنند. بر اساس این داده‌ها از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ تنها سه درصد تمایل به مهاجرت میان ایرانیان افزایش یافته بود، اما پس از دو سال اکنون این رقم رشد دو برابری را نشان می‌دهد.
کیوان جامه‌بزرگ، معاون توسعه کسب‌وکار فناپ همچنین در رویداد برند کارفرمایی، آمار تکان‌دهنده دیگری از مهاجرت ایرانی‌ها را ارائه می‌دهد. طبق گفته او، در یک سال و نیم گذشته به اندازه ١۵ سال گذشته خروج نیرو در فناپ داشتیم که بالای ٨٠ درصد آنها مهاجرت کرده‌اند؛ یعنی ۸۰ درصد از جمعیتی که ما را ترک کردند، دلیل ترک کارشان مهاجرت بود.
آمارها به‌خوبی گویای بحرانی‌بودن خروج نیروی انسانی متخصص و نخبه از کشور است. کارشناس‌ها و فعالان اقتصاد دیجیتال دلایل متنوعی جهت ازبین‌رفتن انگیزه نیروهای کار بیان می‌کنند، اما مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بین آنها مشترک است.
مهسا رزاقی، مدیر منابع انسانی رمزینکس نیز گفت: ترک شرکت‌های ایرانی توسط کارکنان می‌تواند با عواملی چون اهداف شخصی و تغییر مسیر کار یا تغییرات اقتصادی، اجتماعی و سازمانی در کشور و فرصت‌های شغلی در دیگر کشورها مرتبط باشد، اما شاید دلیل اصلی ترک سازمان را بتوان عدم ارتقای حقوق و مزایای مالی کارکنان در تناسب با هزینه‌های زندگی دانست.
وی همچنین ارائه نشدن فرصت‌های توسعه شغلی، آموزش‌های مناسب و ارتقای مهارت‌های کارکنان را از عوامل مهاجرت و رفتن به دنبال فرصت‌های بهتر در مکان دیگری می‌داند. او فرهنگ سازمانی منفی، تضادهای سازمانی، کارآمدی پایین مدیریت و نداشتن روابط سالم با مدیران را نیز در افزایش تمایل کارکنان به ترک سازمان تأثیرگذار بیان می‌کند.
کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار نیز به دلیل اهمیت نقش نیروی انسانی در سازمان‌ها و کسب‌وکارها، رویداد برند کارفرمایی را در هشتم شهریورماه برگزار کرده بود. در این رویداد، مدیران منابع انسانی استارتاپ‌هایی همچون تپسی، دیجی‌کالا، تیزلند و شرکت‌های فناپ و ابر آروان به بیان پیشنهادها و تجربه‌های خود درباره نیروی انسانی پرداختند.
محمد خلج، مدیرعامل اسنپ در این رویداد، بحرانی شدن مهاجرت نیروهای انسانی را از بعد همکاری منابع انسانی با شرکت‌های خارجی بررسی کرد و گفت: امروز عملاً با معضلی مواجه شده‌ایم که رقابت شرکت‌های ایرانی از سطح اکوسیستم داخلی فراتر رفته و با مفهوم اقتصاد گیگ مواجه هستیم که بر اساس آن حتی لزومی برای مهاجرت فیزیکی نیست و نیروها در داخل کشور زندگی می‌کنند، اما ارزش افزوده را برای شرکت‌های خارج از کشور ایجاد می‌کنند.
علاوه بر آن کیوان جامه‌بزرگ، معاون توسعه کسب‌وکار فناپ رقابت با شرکت‌های خارجی در خصوص حقوق و دستمزد نیروی انسانی را یک جنگ نابرابر می‌داند و طبق گفته او، در یک سال و نیم گذشته به اندازه ١۵ سال گذشته خروج نیرو داشتیم که بالای ٨٠ درصد آنها مهاجرت کرده‌اند.
قبل از این نیز سیدمحمد مقیمی، رئیس دانشگاه تهران در یک نشست خبری گفته بود که ایران در صدر کشور‌هایی است که دانشجویانش به کشور‌های جهان اول سفر می‌کنند. او علت این امر را این گونه توضیح داده است: پرورش نیروی انسانی ما در تراز استاندارد جهانی است و دانشگاه‌های ما اقدامات قابل قبولی در حد استاندارد‌های جهانی دارند. از نظر وی علت اصلی مهاجرت نخبگان فراهم نشدن فرصت‌های شغلی برای آنها می‌تواند باشد.
