سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران به نصف کاهش یافت

به گزارش ایران دکونومی، آمارهای اعلامی از سوی انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایران نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۱ میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران ۵۰ درصد کاهش داشته است.

قابل توجه است که در گزارش سال ۱۴۰۰ این انجمن، مبلغ کل قراردادهای سرمایه‌گذاری خطرپذیر ۲۲۲۰ میلیارد تومان بود.

اما آخرین گزارشی که انجمن در کانال تلگرامی خود منتشر کرده، میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال ۱۴۰۱، مبلغ ۱۱۱۴ میلیارد تومان است.

البته در این گزارش آمده است که هنوز چندین وی‌سی و صندوق پژوهش و نوآوری مانند تکنوتجارت، شناسا و… آمارهای مربوط به سرمایه‌گذاری خود را به انجمن ارسال نکرده‌اند.

بنابراین این رقم احتمالاً افزایش چند درصدی را به خود خواهد دید. اما در هر صورت، عدد فعلی، نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران طی سال ۱۴۰۱ تا ۵۰درصد نسبت به سال قبل از خود، کاهش یافته است.

کاهش سرمایه‌گذاری تقریباً در همه حوزه‌های استارتاپی و دانش‌بنیانی به چشم می‌خورد. کارشناسان مسائلی چون قطعی اینترنت، فیلترینگ گسترده، اعتراضات ۱۴۰۱، تورم و… را از مهمترین دلایلی می‌دانند که موجب لغزنده‌شدن زمین سرمایه‌گذاری در ایران شده و انگیزه سرمایه‌گذاران را برای توجه به حوزه‌های پرریسکی چون زیست‌بوم نوآوری ایران، کمرنگ کرده است.

آمار تسهیلات و ضمانت‌ها در حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر

براساس گزارش انجمن، در بخش تسهیلات اعطاشده در سال ۱۴۰۰، عدد ۱۳۰۰ میلیارد تومان به چشم می‌خورد. اما در همین زمینه، در گزارش ۱۴۰۱، با عدد ۱۰۰۰ میلیارد تومان مواجه هستیم. مقایسه این دو عدد، کاهش بیش از ۲۳درصدی را در بخش دریافت تسهیلات نشان می‌دهد.

شاخص دیگری که در این گزارش لحاظ شده است، مربوط به ضمانت‌نامه‌هاست. بر این اساس، صندوق‌های پژوهش و فناوری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه‌ در سال ۱۴۰۰ تا ۳۶۱۰ میلیارد تومان ضمانت‌نامه صادر کرده بودند. اما در سال ۱۴۰۱ با کاهش حدود هزار میلیارد تومانی در این زمینه مواجه هستیم.

قابل ذکر است که براساس این گزارش، اعضای انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر شامل ۱۲۰ صندوق و شتابدهنده هستند. این اعضا طی سال ۱۴۰۱، ضمانت‌نامه‌هایی به ارزش ۲۵۱۷ میلیارد تومان صادر کرده‌اند که در این زمینه هم شاهد کاهش ۳۰درصدی هستیم.

اما وجه نگران‌کننده این گزارش زمانی بیشتر خود را نشان می‌دهد که ارزش میزان سرمایه‌‌گذاری خطرپذیر طی سال ۱۴۰۱ را براساس ارزش روز دلار محاسبه کنیم. در این صورت مجموع سرمایه‌گذاری خطرپذیر تا ۳۵ میلیون دلار است.

درحالی‌که براساس گزارش‌های موجود، طی سال گذشته شمسی، کمپانی‌های بزرگی چون مایکروسافت، اپل، گوگل و… با تعهد سرمایه‌گذاری ۹ میلیارد دلاری وارد عربستان شده‌اند. همچنین براساس گزارش دیگری، تا سال ۲۰۲۳، بیش از ۲۵۰ یونیکورن در خاورمیانه و منطقه منا متولد می‌شود. ارزش هر یونیکورن بیش از ۱۰ میلیارد دلار است. رسیدن به این تعداد کسب‌وکار با ارزش ۱۰میلیارد دلاری، نیازمند حجم بالایی از سرمایه‌گذاری است.

این در حالی است که در سال ۲۰۲۲ استارتاپ‌های امارات متحده عربی به میزان ۱.۸۵ میلیارد دلار در ۲۵۰ معامله به دست آوردند (افزایش ۵ درصدی از نظر ارزش سرمایه‌گذاری). عربستان سعودی با افزایش ۹۰۷ میلیون دلاری از طریق ۱۵۳ معامله (افزایش ۴۰ درصدی در ارزش سرمایه‌گذاری) در رتبه دوم قرار گرفت. همچنین حجم سرمایه‌‌گذاری خطرپذیر در مصر طی سال ۲۰۲۲، ۷۰درصد نسبت به سال ۲۰۲۱ رشد داشته و با ۱۸۰ معامله به ارزش ۷۳۶ میلیون دلار رتبه سوم را در منطقه منا به دست آورده است.

حضور سرمایه‌گذاران و کمپانی‌های بزرگ جهانی در کشورهای منطقه

براساس گزارش شنبه، عدم ارتباط با کشورهای جهان،  تحریم‌های بین‌المللی، قطعی و کاهش سرعت اینترنت، فیلرینگ، قوانین و ممیزی های سخت‌گیرانه، ناامیدی بخشی از کارآفرینان جوان و مهاجرت آنان، جهش ناگهانی دلار و بی‌ثباتی در نرخ ارز، از بین رفتن استارتاپ‌های کوچک و متوسط، کاهش قدرت خرید مردم، از دست رفتن سرمایه‌های اجتماعی و… سیاست‌های اشتباه مسئولان در این حوزه و دلایل متعدد دیگر دست به دست هم داده که سیر سرمایه‌گذاری خطرپذیر سال به سال روند نزولی داشته باشد.

یکی دیگر از نکات قابل تامل در این آمار این است که اسامی صندوق های پژوهش فناوری و حتی صندوق‌های جسورانه که در سال ۱۴۰۱ در اکوسیستم استارتاپی ایران سرمایه گذاری کرده اند، نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری در اکوسیستم استارتاپی ایران توسط صندوق‌ها و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی اتفاق نیفتاده است، بلکه از سوی مجموعه‌های دولتی و حاکمیتی انجام شده که از بودجه عمومی کشور ارتزاق می‌کنند.

لذا با تشدید تحریم‌ها و با کاهش منابع دولت و نهادهای خصولتی شاهد کاهش سرمایه‌گذاری آنها طی سال ۱۴۰۱ در زیست‌بوم فناوری ایران هستیم.

از این رو با ادامه روند فعلی (دولتی و خصولتی شدن صندوق‌های سرمایه گذاری خطرپذیر ) و عدم بازگشت صندوق‌های بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران خارجی به چرخه طبیعی سرمایه‌گذاری، شاهد ورشکستی اقتصادی اکوسیستم استارتاپی کشور خواهیم بود؛ چرا که نبود سرمایه در آینده نزدیک، به مثابه خشکسالی است که گریبان استارتاپ‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر و کلیت اکوسیستم استارتاپی ایران را خواهد گرفت.

دیگر دلایل کاهش سرمایه‌گذاری خطرپذیر در ایران

محدود و حذف کردن صندوق‌ها و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و از طرفی گسترش و تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر متصل به دولت و خصولتی‌ها خطری بود که از سه سال پیش توسط کارآفرینان و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی گوشزد شد اما فعالان استارتاپی، انجمن‌ها و مسئولان توجهی به آن نکردند.

منبع: تجارت نیوز