فاطمی امین «وزیر اسبق صمت» از انتصاب تا استیضاح
به گزارش ایران دکونومی، سید رضا فاطمی امین در سال 1353 در شاهرود به دنیا آمد. وی دارای مدرک مهندسی الکترونیک، مهندسی سامانه‌های اقتصادی و اجتماعی و دکترای تخصصی مدیریت راهبردی دانش است. از سال 1400 تا 1402 در سمت وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت سیزدهم خدمت کرد. وزیر اسبق صمت در دوران سکانداری وزارت صنعت چند بار استیضاح شد؛
- در تاریخ 24 اسفند 1400 سیاهکلی «عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی» از نهایی شدن طرح استیضاح وزیر صمت به دلیل افزایش قیمت خودرو خبر داد.
- در جلسه علنی 24 خرداد 1401 نخستین کارت زرد یک وزیر در دولت رئیسی را دریافت کرد؛ چرا که نمایندگان از پاسخ فاطمی امین به علت ضعف عملکرد وزارتخانه وی در کنترل قیمت کالاها و عدم توانایی در پشتیبانی از صاحبان صنایع و بهره برداران معدن قانع نشدند.
- در تاریخ 10 آبان 1401، جلسه استیضاح فاطمی امین برگزار و وزیر صمت با 84 رأی مخالف، 182 رأی موافق و 6 رأی ممتنع در مقام وزارت ابقا شد.
- در 10 اردیبهشت 1402 جلسه استیضاح برگزار و پس از استماع نظرات موافق و مخالف با 102 رأی مخالف، 162 رأی موافق، 2 رأی ممتنع و 6 رأی باطله، فاطمی امین از وزارت صمت عزل شد.
بررسی عملکرد فاطمی امین در مقام وزارت صمت
فاطمی امین تجربیات و سوابق اجرایی مهمی از جمله معاونت برنامه‌ریزی وزارت «صنعت، معدن و تجارت»، معاون برنامه‌ریزی توسعه و فناوری وزارت صنایع و معادن، عضو هیأت عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، مشاور وزیر و رئیس ستاد تحول صنایع و معادن، مدیر عامل سازمان اقتصادی رضوی و مجری طرح نوسازی خودروهای فرسوده را داشته و در کنار فعالیت‌های علمی و پژوهشی و سوابق اجرایی و مدیریتی مرتبط با حوزه صنعت و معدن، تألیفات متعددی در این حوزه دارد. باید دید چگونه است که فردی با این سابقه نتوانست علمکرد درخشانی داشته باشد؟ به عبارت بهتر و اساساً با کوچ فاطمی امین شاهد بهبود وضعیت در وزارت صنایع و معادن و علی‌الخصوص مشکلات بخش خودرو خواهیم بود؟
اگر بخواهیم به طور خلاصه مجموعه عواملی که دست به دست هم داد و باعث شد جناب وزیر استیضاح شوند را خلاصه کنیم، در نهایت به موارد زیر می‌رسیم:
- ایده‌های نامناسب در حوزه تولید و تجارت با تمرکز روی «تنظیم‌بازار»، «اصلاح ساختار اداری»، «پافشاری بر محدودیت‌های وارداتی» و «پروژه‌‌‌‌‌‌محوری» بود که در نهایت نه‌تنها نتیجه نداد که بحران زیادی را در بخش تولید و تجارت ایجاد کرد.
- عدم تامین مالی خارجی از طریق کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که به کاهش ۵۰ درصدی حجم عملیات در بخش معدن در سال۱۴۰۱ نسبت به سال۱۴۰۰ منجر شد.
- عدم انجام اصلاحات واقعی در بخش صنعت. از جمله این موارد اصلاح چارت وزارتخانه و حذف بعضی از واحدها از جمله معاونت طرح و برنامه بود که همین تغییر موجب غیرشفاف‌شدن عملکرد سه بخش صنعت، معدن و تجارت شد.
- عمل نکردن به وعده‌ها (وزیر در برنامه خودشان گفته بودند ۱.۵ میلیون خودرو در سال تولید خواهد شد که محقق نشد، همچنین قول داده بودند قرعه‌کشی را حذف خواهند کرد که این موضوع نیز به نتیجه نرسید.)
- در حوزه راهبردها وزیر صمت موظف شد اصلاح ساختار تولید و تجارت با تکیه بر اقتصاد دانش بنیان را انجام دهد که آیین‌نامه آن را ارائه نکردند.
- از دیگر اقدامات منفی وزیر صمت در این دوره، اصرار بر اصلاح زنجیره تامین و نظام بازرگانی و توزیع کشور بود که در قالب طرح‌هایی همچون «نصب قیمت تولیدکننده» بروز یافت. طرحی که گرچه جنجال بسیاری به پا کرد و وزیر با آن سعی در کنترل تورم داشت، اما در نهایت شکست خورد.
- افزایش تورم در حوزه خودرو و سایر کالاها (از زمانی که آقای فاطمی امین وزارت را بر عهده گرفتند قیمت خودرو افزایش یافت؛ به طوری که قیمت پراید از حدود ۱۰۳ میلیون تومان به ۳۳۰ میلیون رسید).
- ارائه آمارهای اشتباه (براساس گزارشات، کل تولید ایران خودرو در سال ۱۴۰۱، ۵۵۰ هزار دستگاه بود اما آمار فروخته شده ۶۱۳ هزار دستگاه است. به این ترتیب آمار خودروهایی که به کف پارکینگ عودت داده می‌شود همراه با آمار خودروهای تولیدی ارائه شده است.)
- تحمیل هزینه‌های سنگین به بخش تولید و تجارت از طریق طرح‌های غیرکارشناسی. نمونه‌‌‌‌‌‌ای از این طرح‌ها در سیاست‌هایی بود که برای بخش خودرو طراحی گشت.
- در این میان شاید یکی از عواملی که موجب ضعف مشهود فاطمی امین در سکانداری وزارت صمت شد، نوع انتصابات وی در این وزارتخانه باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بخش زیادی از مدیران جدیدالورود به وزارت صمت سنخیتی با کار در این وزارتخانه مهم نداشته و همین افراد نیز عاملی شدند تا یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی دولت با ضعف و نقصان مواجه شود.
دستاوردهای فاطمی امین در طی دوران سکانداری وزارت صمت
وزیر اسبق صمت با بیان اینکه صنعت خودرو مسائل بسیاری دارد، اما این روزها قیمت خودرو بیشتر به چشم می‌آید، گفت: اگر در سال‌های قبل توقف و کاهش تولید خودرو درمان می‌شد شاهد این روزها نبودیم. اگر واردات خودرو متوقف نمی‌شد ما این روزها را نداشتیم، اگر در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ جنگ ارزی آغاز نمی‌شد شاهد چنین مسائلی نبودیم.
صنعت خودروی کشور بر مونتاژ و داخلی‌سازی است، به همین خاطر با فراز و نشیب تحریم‌ها تولید کم و زیاد می‌شود. طبق آمار، طی یک دهه اخیر هر سال تحریم علیه ما تشدید شد، تولید خودرو به زیر یک میلیون کاهش پیدا کرده است.
در زمان وزارت فاطمی امین و به گفته خود وی، تولید انواع خودروی سواری و وانت در ۱۱ ماه گذشته به ترتیب ۳۱ درصد و ۷۱ درصد رشد داشته است. تولیدات پتروشیمی ۸ درصد افزایش یافته است.
آیا همه مشکلات این بازار به وزارت صنعت، معدن و تجارت باز می‌گردد؟ آیا نوسانات ارزی و تحریم‌های خارجی و خود تحریمی‌ها تاثیری بر قیمت خودرو ندارد؟ آیا وضعیت کیفیت خودرو مربوط به دوره دولت آقای رئیسی و عملکرد فاطمی امین است؟ سالیان سال است که همه از کیفیت خودرو ناراضی هستند. شکی نیست که اگر رویکردی اصلاحی و با هدف تغییر واقعی در حکمرانی اقتصادی در انتخاب وزیر صمت جدید و سایر اعضای تیم اقتصاد دولت درپیش گرفته نشود، انتقال مسئولیت وزارت صنعت، معدن و تجارت از فاطمی‌امین «وزیر اسبق صمت» به فردی دیگر، نه‌تنها هیچ فایده‌‌‌‌‌‌ای نخواهد داشت که ایده‌‌‌‌‌‌ها و نگرش‌‌‌‌‌‌های مخرب کنونی بیش از پیش راه را بر توسعه اقتصاد و تحول صنعت می‌بندد.
تامین‌مالی فراگیر، حذف مداخلات دستوری، به رسمیت شناختن بخش خصوصی و حاکمیت شرکتی در کنار باز‌کردن مسیر دسترسی به فناوری‌های نوین تولید و اصلاح سیاست‌های تجاری، چه در حوزه واردات و چه در حوزه صادرات اهدافی است که می‌تواند کارنامه وزیر آینده صمت را پربار نماید.
نویسنده: لیلا درخشان
ویراستار: تارا هدایتی
