چرا در ایران یونیکورن متولد نمی‌شود؟

ایران دکونومی: یونیکورن موجودی افسانه‌ای است و از همین حیث، دست نیافتنی تعریف می‌شود. در مورد استارتاپ‌ها نیز این واژه به کسب و کارها و برندهایی که بتوانند به ارزش بیش از یک میلیارد دلار برسند، گفته می‌شود. اصطلاح یونیکورن اولین بار در سال ۲۰۱۳ توسط آیلین لی استفاده شد.

بیشتر استارتاپ‌های یونیکورن نه‌تنها بر مزیت اولین بودن (FMA) سرمایه‌گذاری می‌کنند، بلکه موقعیت خود را به‌طور دائمی با نوآوری بهبود می‌بخشند. منظور از مزیت اولین بودن این است که یک نوآوری در پشت این استارتاپ‌ها قرارگرفته است و این استارتاپ‌ها در زمینه کاری خود اولین بوده‌اند.

به‌عنوان‌مثال اسنپ اولین استارتاپی بود که تاکسی اینترنتی را به ایران آورد و همین نوآوری بود که این استارتاپ را تا مرز یونیکورن شدن پیش برد. پس اسنپ پاداش اولین بودن را دریافت کرده است. ۸۷٪ محصولات استارتاپ‌های یونیکورن در حوزه نرم‌افزار، ۷٪ سخت‌افزار و ۶٪ در حوزه محصولات و خدمات دیگر فعالیت می‌کنند.

با اهمیت یافتن توسعه استارتاپ‌ها، یونیکورن‌ها در جهان رو به افزایش هستند. این استارتاپ‌ها باعث تغییر در صنعت می‌شوند. اوبر، اسنپ چت و… جزو یونیکورن ها محسوب می‌شوند. اینکه در ایران استارتاپی یونیکورن نشده، در کنار مشکلات فراوانی که وجود دارد، شاید به دلیل نوسان بالای نرخ ارز و مسئله افزایش مهاجرت به وسیله استارتاپ ویزا باشد.

مهاجرت یونیکورن سازها

ایرانیان طی سال‌های ۲۰۱۹ تا نیمه اول ۲۰۲۲ از دو کشور کانادا و انگلستان بیش از ۲ هزار ویزای استارتاپی و کارآفرینی، سرمایه‌گذاری و خوداشتغالی دریافت کرده‌اند. با یک حساب سرانگشتی و بررسی میزان مبالغ مورد نیاز سرمایه‌گذاری در این کشورها می‌توان ارقام نگران‌کننده خروج سرمایه از کشور را استخراج کرد.

ایرانیان مهاجر مقیم آمریکا ٨ استارتاپ یونیکورن در این کشور ایجاد کرده‌اند و از نظر میزان راه‌اندازی استارتاپی با ارزش بیش از یک میلیارد دلار، رتبه هشتم را در میان مهاجران این کشور در اختیار دارند.

در سال ۲۰۲۱ از سوی کانادا تعداد ۸۰ ویزا و از سوی انگلستان ۳۰ ویزا برای استارتاپ‌های ایرانی صادر شد و این تعداد در سال ۲۰۲۲ به ترتیب ۳۰ و ۱۴ ویزا بوده است. از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ تعداد ۲ میلیون و ۸۶ ویزای دائم برای مهاجران ایرانی صادر شده است. با تجمیع انواع آمار مهاجران ایرانی با استارتاپ ویزا، حداقل ۶۵،۰۰۰ نفر سالانه از کشور مهاجرت می‌کنند.

براساس گزارش‌های شورای اقتصاد نوآوری، یک سوم کل استارتاپ‌ها در کانادا متعلق به مهاجران یا فرزندان مهاجران است. نرخ موفقیت در ویزای استارتاپ بالای ۷۵درصد است.

۷۸درصد از استارتاپ‌هایی که توسط سرمایه گذاران تجاری انکوباتور، ۸۰درصد از استارتاپ‌هایی که توسط شبکه‌های سرمایه‌گذاران فرشته و ۴۳درصد از استارتاپ‌هایی که توسط صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر پشتیبانی می‌شوند، مورد تایید قرار می گیرند. (تجارت نیوز)

تاثیر نرخ ارز بر یونیکورن ایرانی

در اردیبهشت سال ۹۷ مدیرعامل شرکت اسنپ ادعا کرد که ارزش این شرکت بین ۱.۴ تا ۱.۷ میلیارد دلار است و این یعنی اسنپ هم تبدیل به یک شرکت یونیکورن شده است اما بعد از افزایش چند برابری نرخ ارز در سالی که گذشت مطمئناً دیگر نمی‌توان اسنپ را جزو شرکت‌های یونیکورن دانست.

دیجی کالا هم که عنوان پربازدیدترین سایت فروشگاهی خاورمیانه را یدک می‌کشد تا مرز یونیکورن شدن پیش رفت، اما این شرکت هم به دلیل افزایش نرخ ارز از این موضوع فاصله گرفته است.

البته از منظر اقتصادی دلایل فراوانی جز نوسانات نرخ ارز را باید در نظر گرفت که در ادامه به آن می‌پردازیم.

فرزین فردیس، کارآفرین و عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی تهران در این مورد به فردای اقتصاد گفت: «وقتی در نظام اقتصادی ما به چیزهای دیگری جایزه داده می‌شود، نمی‌توان انتظار داشت افراد به سراغ نوآوری و زحمت خلق ارزش بروند. وقتی در کشور می‌شود به راحتی به منابع انرژی ارزان دست پیدا کرد و ثروت‌های بزرگتر ایجاد کرد نمی‌توان انتظار داشت کسی خود را در معرض ابهام‌ها و عدم قطعیت‌ها بگذارد. به گفته فردیس فضای نوآوری فضای عدم قطعیت و ابهام است چرا که کارآفرین نمی‌داند بازار نسبت به ایده او چه واکنشی نشان خواهد داد.»

میثم زرگرپور، مشاور استارتاپ و مجری پادکست ۱۰ صبح هم مشکل دیگری را بیان کرد: «علت دیگر آنکه درست است که ما به نسبت بسیاری از کشورهای دنیا، یک کشور پرجمعیت محسوب می‌شویم و بازار ما در بسیاری از حوزه‌ها بازار دست نخورده یا بازار کمتر دست خورده‌ای است، اما تا زمانی‌که به بازارهای بین‌المللی دسترسی نداشته باشیم، تا زمانی‌که استارتاپ‌ها و کسب‌و‌کارهای ما نتوانند به سادگی با کشورهای دنیا ارتباط برقرار کنند و به بقیه بازارها نیز محصولات خود را عرضه کنند، تصور می‌کنم که یونیکورن نخواهیم داشت.»