وضعیت اشتغال زنان در حوزه فناوری چگونه است؟
به گزارش مرکز آمار کشور، تنها ۴ میلیون از زنان ایرانی شاغل هستند و این افراد، تنها ۱۵.۶ درصد از کل شاغلین کشور را تشکیل می‌دهند. این درحالیست که ۵۰ درصد از جامعه ایران را زنان تشکیل می‌دهند.
به گزارش ایران دکونومی، با توجه به مشارکت بسیار محدود زنان در بازار کار و محدودیت‌هایی که برایشان وجود دارد، این آمار در بازار فناوری و فناوری اطلاعات کمتر است. سهم زنان در بازار فناوری تنها ۱۶ درصد است!
براساس آمار منتشر شده ایران تلنت در ۱۴۰۱، سهم زنان از بازار کار فناوری اطلاعات، شبکه و انفورماتیک ۱۶درصد و از برنامه‌نویسی و توسعه نرم افزار ۲۳درصد است. براساس آمار مرکز توسعه تجارت در سال گذشته، زنان ۱۶درصد از تصاحب واحدهای تجارت الکترونیکی را تشکیل می‌دهند و ۲۲درصد از درخواست‌های دریافت اینماد به زنان تعلق داشته است.
برطبق گزارش ۲۰۲۳ سازمان ملل، تنها ۳۵درصد از صندلی‌های رشته‌های تکنولوژی، مهندسی و ریاضی به زنان تعلق دارد و تنها یک سوم مشاغل تکنولوژی بر عهده زنان است.
در حالیکه در کشور ما حدود ۱۱ درصد از کل زنان شاغل هستند و فعالیت اقتصادی دارند، در عربستان سعودی مشارکت اقتصادی زنان به ۳۶ درصد رسید که از هدف ۳۰ درصدی تعیین‌شده در دستور کار اصلاحی چشم‌انداز عربستان سعودی ۲۰۳۰ فراتر رفت.
اما، با توجه به جذابیتی که این حوزه برای زنان دارد، چرا سهم آنها در این بازار اندک است؟
وضعیت زنان کارآفرین چگونه است؟
به گفته کتایون سپهری، عضو هیئت مدیره انجمن زنان کارآفرین، آماری که در مورد میزان دریافت اینماد عنوان شده با آمار زنان شاغل در حوزه فناوری اطلاعات که مرکز توسعه تجارت الکترونیک منتشر کرده متفاوت است و این نشان از افزایش تعداد زنان کارآفرین نسبت به سال‌های گذشته دارد.
وی در گفتگو با پیوست افزود: «بر اساس آمارهای جهانی ۱۰ درصد از مردم دنیا کارآفرین هستند و از این ۱۰ درصد نیز تنها ۱۰ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. البته این آمار متوسط کارآفرینان در کل دنیاست. مثلاً در عمان ۳۵ درصد از کارآفرینان خانم هستند. در زمان دولت خاتمی، ۱۰.۶ درصد و در دوران احمدی‌نژاد، ۷.۹ درصد از کارآفرینان خانم‌ها بوده‌اند. به طور کلی ۱۰ درصد از کارآفرینان کشور زن هستند. بنابراین آمار اشتغال به کار زنان نسبت به سال‌های گذشته افزایش داشته است.»
همچنین در خصوص انتخاب شغل بانوان توضیح داد: «بسیاری از خانم‌ها ترجیح می‌دهند در مشاغل دولتی مشغول به کار شوند. این روزها استخدام دولتی زنان بسیار افزایش یافته است. خانم‌ها نیز آب‌باریکه دولتی را به کارهای خصوصی ترجیح می‌دهند.»
او تشریح کرد: «از سویی دیگر تنوع مشاغلی که خانم‌ها می‌توانند در آنها مشغول به کار شوند، به شدت افزایش یافته است. خانم‌های بیشتری فروشنده، گارسن، رسپشن هستند و در بسیاری از مشاغلی که تاکنون زن‌ها وارد نمی‌شدند، اکنون به‌راحتی استخدام می‌شوند و به فعالیت می‌پردازند. همین امر گرایش خانم‌ها به فناوری اطلاعات را کاهش داده است. مثلاً خانم‌های بیشتری این روزها در حوزه خبرنگاری فعالیت می‌کنند. به طور کلی مشاغل جدید برای خانم‌ها جذابیت ایجاد می‌کند.»
مهاجرت زنان بر مبنای شغل
سپهری معتقد است که متخصصان فناوری، راحت‌تر می‌توانند ویزای کاری دریافت و مهاجرت کنند و از آنجایی که نرخ مشارکت زنان در فناوری در کشورهای دیگر و در سال‌های اخیر افزایش یافته است، می‌توان نتیجه گرفت بسیاری از زنان ایرانی متخصص فناوری در سال‌های اخیر مهاجرت کاری داشته‌اند.
او توضیح داد: «بسیاری از خانم‌ها در حوزه UI/UX، تولید محتوا و دیجیتال مارکتینگ فعالیت می‌کنند که جزو حوزه فناوری اطلاعات محسوب نمی‌شود. بسیاری دیگر نیز به دورکاری می‌پردازند یا فریلنسری فعالیت می‌کنند که احتمالاً به دلیل داشتن بیمه خویش‌فرما یا عدم صدور بیمه از سوی کارفرما، جزو آمار محسوب نمی‌شوند.»
به گفته سپهری، شکاف جنسیتی در این باره همواره وجود داشته است و یکی از دلایل آن اعتمادبه‌نفس کمتر خانم‌ها نسبت به آقایان است. دلیل دیگر به خاطر وظایف خانم‌ها در قبال خانواده و فرزندان‌شان است.
وی در خصوص وضعیت حقوق هم گفت: «در فرهنگ ما این‌گونه رواج یافته که آقایان نان‌آور خانواده هستند و به همین دلیل باید بیشتر حقوق بگیرند. حتی خود خانم‌ها نیز چنین تفکری دارند. در صورتی که زنان سرپرست خانوار در ایران فراوان‌اند. بر اساس مفهوم کار شایسته که سازمان بین‌المللی کار ارائه کرده، حقوق و دستمزد شایسته به کارمندان بر اساس کار باید میان زنان و مردان برابر باشد، اما این اتفاق نمی‌افتد.»
فیلترینگ به اشتغال زنان آسیب زد
مینا کامران، هم‌بنیان‌گذار روستاتیش (پلتفرم فروش صنایع دستی زنان روستایی) در گفتگو با پیوست اظهار داشت: «زنان روستایی بعد از فیلتر شدن شبکه‌های اجتماعی، میزان مشارکت‌شان در حوزه اقتصاد دیجیتال و اینترنت به طرز چشمگیری کاهش یافت. چراکه بیشتر زنان روستایی در اینستاگرام به فروش محصولات خود می‌پرداختند و اکنون به آن دسترسی ندارند.»
وی اضافه کرد: «یکی از دلایل کاهش مشارکت زنان روستایی، عدم دسترسی به فیلترشکن و وی‌پی‌ان است. از همین رو تنها امکان فعالیت در پیام‌رسان‌های داخلی را دارند. اگرچه زنان روستایی موبایل هوشمند در اختیار دارند، اما نمی‌توانند از شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده استفاده کنند.»
